Gułag, akronim Glavnoye Upravleniye Ispravitelno-Trudovykh Lagerey, (rosyjski: „Główny Zarząd poprawczych obozów pracy”), system radzieckich obozów pracy i towarzyszących im obozów koncentracyjnych i przejściowych oraz więzień, które od lat 20. do połowy lat 50. mieściły Więźniów Politycznych i zbrodniarzy Związku Radzieckiego. W szczytowym okresie Gułag uwięził miliony ludzi., Nazwa Gułag była w dużej mierze nieznana na Zachodzie aż do publikacji Aleksandra Sołżenicyna Archipelag Gułag, 1918-1956 (1973), którego tytuł porównuje rozrzucone po ZSRR obozy pracy do łańcucha wysp.
system obozów pracy przymusowej został po raz pierwszy zainaugurowany Sowieckim dekretem z 15 kwietnia 1919 roku i przeszedł szereg zmian administracyjnych i organizacyjnych w latach 20., NKWD i KGB). Gułag liczył około 100 000 więźniów pod koniec lat 20., kiedy to przeszedł ogromną ekspansję, która zbiegła się z kolektywizacją rolnictwa przez sowieckiego przywódcę Józefa Stalina., Do 1936 Gułag posiadał łącznie 5.000.000 więźniów, liczba ta była prawdopodobnie równa lub przekraczana co kolejny rok, aż do śmierci Stalina w 1953., Oprócz bogatych i opornych chłopów aresztowanych podczas kolektywizacji, do gułagu wysyłani byli m.in. oczyszczeni członkowie Partii Komunistycznej i oficerowie wojskowi, niemieccy i inni jeńcy wojenni osi (podczas ii Wojny Światowej), członkowie grup etnicznych podejrzanych o nielojalność, żołnierze radzieccy i inni obywatele, którzy zostali wzięci do niewoli lub wykorzystywani przez Niemców jako niewolnicy podczas wojny, podejrzani o sabotaż i zdrajców, intelektualiści dysydenccy, zwykli przestępcy i wielu zupełnie niewinnych ludzi, którzy byli nieszczęśliwymi ofiarami czystek stalinowskich.,
Biblioteka Kongresu, Waszyngton, D. C. (neg. nie. LC-USW33 – 019081-C)
więźniowie wypełniali Gułag w trzech głównych falach: w latach 1929-32, w latach kolektywizacji Radzieckiego rolnictwa; w latach 1936-38, u szczytu czystek stalinowskich; oraz w latach bezpośrednio po ii Wojnie Światowej. Sołżenicyn twierdził, że między 1928 i 1953 „około czterdziestu do pięćdziesięciu milionów ludzi odbywało długie wyroki w archipelagu.,”Dane rzekomo opracowane przez samą administrację Gułagu (i opublikowane przez sowieckich historyków w 1989 r.) pokazują, że w latach 1934-1947 do obozów wysłano łącznie 10 milionów ludzi. Prawdziwe dane pozostają nieznane.
w szczytowym okresie Gułag składał się z wielu setek obozów, a przeciętny obóz liczył od 2000 do 10 000 więźniów. Większość z tych obozów to „korekcyjne kolonie robocze”, w których więźniowie wycinali Drewno, pracowali przy ogólnobudowlanych projektach (takich jak budowa kanałów i linii kolejowych) lub pracowali w kopalniach., Większość więźniów pracowała pod groźbą głodu lub egzekucji, jeśli odmówili. Szacuje się, że połączenie bardzo długich godzin pracy, trudnych warunków klimatycznych i innych warunków pracy, nieodpowiedniej żywności i zbiorczych egzekucji zabiło co roku dziesiątki tysięcy więźniów. Zachodnie szacunki naukowe dotyczące całkowitej liczby zgonów w gułagu w latach 1918-1956 wahały się od 1,2 do 1,7 mln.
Gułag zaczął się kurczyć wkrótce po śmierci Stalina; w latach 1953-1957 amnestię objęły setki tysięcy więźniów, w tym czasie system obozowy powrócił do swoich proporcji z początku lat 20. XX wieku.w rzeczywistości Gułag został oficjalnie rozwiązany; jego działalność została wchłonięta przez różne ministerstwa gospodarki, a pozostałe obozy zostały zgrupowane w 1955 r. w ramach nowego organu, GUITK (Glavnoye Upravleniye Ispravitelno-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-Gułag-трудовых колоны, lub „Główny Zarząd korekcyjnych kolonii pracy”).