zakwaterowanie miasta dla jego pogańskich władców może wyjaśniać, dlaczego Jezus zapala to miejsce. Według Ewangelii dokonał on tutaj niektórych ze swoich największych cudów: uzdrowił niewidomego; nakarmił tysiące ludzi; ze szczytu Betsaidy, miejsca, w którym znajdowała się Rzymska świątynia, ludzie mogli zobaczyć go chodzącego po wodzie. A jednak w końcu, lepsza część z nich nie żałowała.
„Biada tobie, Betsaido!”Jezus w Ewangelii wg św. Mateusza 11:21., „Bo gdyby wielkie uczynki, które się w was dokonały, dokonały się w Tyrze i Sydonie— – pogańskich miastach na wybrzeżu fenickim, które Jezus może przywołuje w celach hańbiących -” pokutowaliby dawno temu w worze i popiołach.”
jednak niektórzy rybacy z Betsaidy—wśród nich Piotr, Andrzej, Filip, Jakub i Jan, którzy wkrótce stali się apostołami—mogli wpatrywać się w tę pogańską świątynię i powiedzieć: dość. Być może właśnie w tym czasie pojawił się Żydowski wizjoner, oferując coś, co wyglądało na jaśniejszą drogę powrotną do Boga, którego kochali.,
odkrycie żydowskich i pogańskich relikwii w tak ważnym przystanku w służbie Jezusa pokazuje, że „było więcej różnorodności w życiu Żydowskim”, niż jest to czasem uznawane, mówi Savage, autor biblijnej Betsaidy, książki z 2011 roku o znaleziskach archeologicznych z epoki Jezusa. Konwencjonalny pogląd głosi, że Żydzi podzielili się na niewielką liczbę konkurujących ze sobą sekt. „Ale może to być bardziej skomplikowane niż tylko trzy lub cztery bieguny.,”
w moim ostatnim dniu w Betsaidzie, Savage spędził ranek zmagając się z bardziej praktycznym pytaniem: jak podnieść ćwierć-tonowy głaz z podłogi starożytnej willi, aby jego zespół mógł zacząć w dolnej warstwie. Zadymiony kurz ochotnicy lassed the rock in a canvas sling. Kiedy Savage krzyknął ” Roll it!”szarpali na trójnogowym kole pasowym, wbijając głaz na boki niskiego nasypu.
**********
Jeśli Betsaida jest zewnętrzną granicą Galilejskiego Świata Jezusa, Magdala, dziesięć mil na południowy zachód, jest pod wieloma względami jej geograficznym centrum., Dwugodzinnym spacerem na północ od Magdali jest Kafarnaum, gdzie Ewangelia mówi, że Jezus miał swoją służbę. Byłoby prawie niemożliwe, aby Jezus podróżował między swoim domem chłopięcym w Nazarecie a trójkątem ewangelickim bez przechodzenia przez Magdalę.
ale Ewangelie prawie nic na ten temat nie ujawniają. Czy to był przypadek, że Maria Magdalena tam mieszkała?, A może stało się coś w Magdali, co pomogło jej stać się jedną z najbardziej oddanych akolitów Jezusa—kobietą, która finansuje jego dzieło ze swojego bogactwa i podąża za nim aż do krzyża i grobu w Jerozolimie, tak jak inni uczniowie go opuszczają?
w palący poranek pod koniec czerwca skręciłem w Na Zewnątrz napis: „Magdala. Otwarte dla zwiedzających.”
znalazłem Ojca Solanę w kuchni małej plebanii., Kiedy jego asystent nalewał kawę, Solana powiedział mi, że jego zainteresowanie tym miejscem sięga roku 2004, kiedy Watykan wysłał go do Ziemi Świętej, aby ożywić majestatyczny XIX-wieczny pensjonat w pobliżu Starego Miasta Jerozolimy. Podczas podróży przez Galileę, wkrótce po przybyciu, zauważył, że pielgrzymi byli tam źle obsługiwani: nie było wystarczająco hoteli, a nawet wystarczająco łazienek. W ten sposób jego marzenie o Galilejskiej siostrzanej lokalizacji, miejscu, które nazwał ” Centrum Magdali.”(Nazwa odzwierciedla zarówno jej lokalizację, jak i jedną z jej misji-duchowość kobiet.,)
Solana powiedział mi, że widzi teraz pokaz znalezisk archeologicznych jako „Opatrzność Boża”, znak, że Bóg miał większe plany w tym projekcie.
w 2010 roku sprowadził własny zespół archeologów z Meksyku. Chciał wykopać nawet te części majątku Kościoła, które nie był prawnie zobowiązany do studiowania—11 akrów, na których nie miał planów budowy., Współpracując z Israel Antiquities Authority, meksykańscy archeolodzy, którzy od tego czasu wracają prawie co roku, znaleźli skarb z pierwszego wieku: pełną dzielnicę mieszkalną, rynek, port rybacki, cztery żydowskie kąpiele rytualne i niezwykłe otynkowane baseny, w których mieszkańcy wydają się mieć wędliny na eksport. Okazało się, że miejsce to było domem nie tylko dla synagogi, ale dla kwitnącej społeczności, która była bliska starożytnym opisom tętniącego życiem portu rybackiego w Magdali.,
ruiny były tak dobrze zachowane, że Marcela Zapata-Meza, archeolog prowadzący wykopaliska, zaczęła nazywać Magdalę „Izraelskimi Pompejami.”Józef, historyk z pierwszego wieku, napisał, że lud Magdali chętnie przyłączył się do Żydowskiego buntu przeciwko Rzymowi w 66 R.n. e. Ale legiony rzymskie zmiażdżyły je, zamieniając jezioro ” w krwawe i pełne trupów.”Miasto, jak się wydaje, nigdy nie zostało odbudowane. (W synagodze znaleziono trzy monety z 29, 43 i 63 r.n. e., ale nie później.,) Z wyjątkiem połowy XX wieku, jako nędzny Kurort hawajski, Magdala wydaje się leżeć niezakłócony, dopóki łopaty IAA nie uderzyły w ścianę synagogi w 2009 roku, mniej niż półtora metra pod powierzchnią.
„wyglądało to tak, jakby czekało na nas 2000 lat”-powiedział mi Avshalom-Gorni.,div> 
na starożytnej ulicy obok ruin synagogi Zapata-Meza wskazała na barykadę, która wydawała się być pośpiesznie złożona z fragmentów kolumn wnętrza synagogi. Kiedy Rzymianie zeszli na miasto 2000 lat temu, Magdalanie zdają się zrzucać części własnej synagogi, piętrząc gruz w blokadę drogową. Cel, jak mówi Zapata-Meza, był prawdopodobnie dwojaki: utrudnić rzymskim wojskom i chronić synagogę przed splugawieniem., (Żydowska łaźnia rytualna Magdali, lub mikvaot, również wydają się być celowo ukryte, pod warstwą potłuczonej ceramiki.)
„w Meksyku jest to bardzo powszechne: Aztekowie i Majowie robili to w swoich świętych miejscach, kiedy spodziewali się ataku”, mówi Zapata-Meza, który wykopał takie obszary w Meksyku. „To się nazywa 'zabijanie' przestrzeni.”
inną dziwnością jest to, że chociaż starożytne synagogi są zwykle w centrum miasta, ta w Magdali przylega do najbardziej wysuniętego na północ rogu, miejsca najbliższego głównej siedzibie Jezusa w Kafarnaum., Mierzący 36 na 36 stóp, jest wystarczająco duży dla zaledwie 5% z 4000 ludzi, którzy mogli mieszkać w Magdali w czasach Jezusa.
„wiemy ze źródeł, że Jezus nie był w głównym nurcie społeczności żydowskiej”, powiedział mi Avshalom-Gorni. „Może było mu wygodnie mieć ten dom na skraju Magdali, a nie pośrodku.”
jej przeczucie jest takie, że żadna Synagoga tak mała i tak pięknie urządzona nie zostałaby zbudowana bez jakiegoś charyzmatycznego przywódcy. „Mówi nam coś o tych 200 osobach” – mówi., „Mówi nam, że była to wspólnota, dla której chodzenie do świątyni w Jerozolimie nie wystarczyło. Chcieli więcej. Potrzebowali więcej.”
kamienny blok znaleziony w sanktuarium jest jedyny w swoim rodzaju. W żadnej z innych synagog świata z tej epoki—sześciu z nich w Izraelu, druga w Grecji—archeolodzy nie znaleźli jednego Żydowskiego symbolu; jednak twarze tego kamienia są ich galerią. Kiedy zapytałem, jak to może być, Awszalom-Gorni powiedział mi, żebym poszedł na Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie i porozmawiał z historykiem sztuki o imieniu Rina Talgam.,
kilka dni później odwiedziłam Talgam w jej małym biurze na kampusie. Na jej biurku był stos owiniętych folią kopii jej nowej książki, mozaiki wiary, książki telefonicznej-grube studium, które obejmuje pięć religii i tysiąc lat historii.
IAA dała Talgam wyłączny dostęp do kamienia, a ona pracuje nad wyczerpującą interpretacją. Gazeta prawdopodobnie zostanie opublikowana dopiero w tym roku, ale zgodziła się porozmawiać ze mną o swoich wstępnych wnioskach.
kamień, jak mówi, jest schematycznym, trójwymiarowym modelem świątyni Heroda w Jerozolimie., Ktokolwiek ją wyrzeźbił, prawdopodobnie widział najbardziej ograniczone świątynie świątyni lub przynajmniej słyszał o nich bezpośrednio od kogoś, kto tam był. Po jednej stronie kamienia znajduje się Menora lub Żydowski świecznik, którego wzór pasuje do innych podobizn—na monetach i graffiti-sprzed 70 r.n. e., kiedy Rzymianie zniszczyli świątynię. Menora stała za złotymi drzwiami w świętym miejscu świątyni, sanktuarium niedostępnym dla wszystkich oprócz kapłanów., Na pozostałych twarzach kamienia-pojawiających się w porządku, w którym osoba idąca od przodu do tyłu by je napotkała-znajdują się inne wyposażenie z najbardziej świętych obszarów świątyni: stół z chlebem, na którym kapłani układali 12 bochenków chleba reprezentujących 12 plemion Izraela; i rozeta zawieszona między dwoma kolumnami w kształcie dłoni, która jest zdaniem Talgama zasłoną oddzielającą święte miejsce od świętego świętych, mała Komnata, do której tylko arcykapłan mógł wejść i tylko raz w roku, w Jom Kippur, w dniu pojednania.,
Po stronie przeciwnej Menora—dawne płaskorzeźby łuków kolumnowych, ołtarzy i lamp olejnych—znajdował się grawer, który pozostawił po sobie Talgam: parę ognistych kół. Talgam uważa, że reprezentują one dolną połowę rydwanu Boga, przedmiotu postrzeganego jako jeden z najświętszych—i najbardziej konkretnych—obrazów boskości w Starym Testamencie.
„to naprawdę szokujące” – powiedział mi Talgam. „Nie powinno się przedstawiać rydwanu Bożego, nawet jego dolnej części.”Uważa, że projektant kamienia wyrył go z tyłu kamienia, aby symbolizować Ostatnie pomieszczenie świątyni, Święte Najświętsze.,
większość ekspertów uważa, że kamień, który spoczywa na czterech zarośniętych nogach, służył w pewien sposób jako odpoczynek dla zwojów tory, ale jego dokładna funkcja jest nadal przedmiotem dyskusji. Badania talgama podważają wcześniejsze doniesienia, że jest on wykonany z wapienia, w powszechnym użyciu w tym czasie dla przedmiotów dekoracyjnych. Choć badania naukowe są w toku, Talgam podejrzewa, że kamień Magdali jest kwarcytem, niezwykle twardą skałą unikaną przez większość rzemieślników z powodu trudności w rzeźbieniu. Wybór materiału, jej zdaniem, jest kolejnym znakiem jego znaczenia dla społeczności.,
dla Talgama kamień sugeruje inną linię wad w życiu Żydowskim w czasach Jezusa. Po podboju Izraela przez Asyryjczyków siedem wieków wcześniej Żydzi żyli pod rządami obcych władców: Babilończyków, Persów, Greków. Ponownie spróbowali samoregulacji dopiero w II wieku p. n. e., kiedy Machabejczycy pokonali Greków w jednym z największych militarnych starć w historii. Autonomia była jednak krótka; w 63 p. n. e.Pompejusz Wielki złupił Jerozolimę, przekazując ziemię Izraela Rzymowi.,
Rzymianie czcili bożki, nakładali ciężkie podatki i bezwzględnie rozprawiali się z najpokorniejszymi żydowskimi motłochami. (Antypas ściął głowę Jana Chrzciciela na kaprys swojej pasierbicy.) Być może jeszcze bardziej drażliwe było wtrącanie się Rzymu w to, co zawsze było żydowskim peregrynantem: mianowanie arcykapłanów świątyni. Wśród wybranych przez Rzym był Kajfasz, arcykapłan, który oskarżył Jezusa o bluźnierstwo i spiskował jego egzekucję.
poczucie oblężenia pogłębiło podziały wśród Żydów, którzy kilkadziesiąt lat wcześniej podzielili się na sekty., Saduceusze stali się kolaborantami z rzymskimi elitami. Faryzeusze, którzy zderzyli się z Jezusem, zgodnie z Ewangeliami, wierzyli w przestrzeganie prawa żydowskiego. Esseńczycy, dysydenccy separatyści, wycofali się do jaskiń nad Morzem Martwym, gdzie ich pisma—Zwoje znad Morza Martwego—zostały odkryte 2000 lat później. Inna grupa, której hasło brzmiało „No king but God”, znana była po prostu jako ” czwarta Filozofia.,”
według talgama kamień Magdali wyraża jeszcze jedną odpowiedź na kryzys judaizmu: wyłaniające się przekonanie, że Bóg nie mieszka w Jerozolimie, że jest dostępny dla każdego Żyda, gdziekolwiek, który się do niego zobowiązuje., I to może wyjaśniać, dlaczego niektórzy z Żydów Magdali czuli się wolni, aby robić to, co kiedyś było nie do pomyślenia. Przywłaszczyli sobie wielką świątynię, w tym jej Święte najświętsze, i zminiaturyzowali ją, umieszczając w murach własnej synagogi prowincjonalnej.
ta zmiana, mówi Talgam, jest pod wieloma względami prekursorem Nowotestamentowych tematów Królestwa Bożego, które jest nie tylko w niebie, ale także na ziemi i w ludzkim sercu. „Wiemy, że w tym czasie ludzie tacy jak Paweł i żydowski filozof Filon zaczęli mówić: Bóg nie jest szczególnie w Jerozolimie. Jest wszędzie., Jest w niebie, ale jest także w społeczności i jest w każdym z nas ” – powiedział mi Talgam. „To jest również podstawa podejścia, które widzimy w Nowym Testamencie: że powinniśmy zacząć pracować nad Bogiem w sposób bardziej duchowy”, związany bardziej z indywidualnym oddaniem, a mniej z tym, gdzie znajduje się świątynia, kim są arcykapłani i kim jest cesarz. Nie jest to odrzucenie judaizmu czy świątyni, mówi, ale ” rodzaj demokratyzacji.”W Starym Testamencie, podobnie jak w świątyni w Jerozolimie, boskość jest widoczna tylko dla wybranych., W Magdali kamień oferuje „konkretny obraz”, mówi, ” widoczny dla całej społeczności.”
Talgam uważa, że przywódcy synagogi Magdali mieli predyspozycje, aby dać gościowi takiemu jak Jezus życzliwe wysłuchanie—a może nawet, jak sugeruje Awszalom-Gorni, szansę głoszenia kazań zgromadzeniu. Oni również badali nowe, bardziej bezpośrednie sposoby relacji z Bogiem.
ale co z Marią Magdaleną? Ewangelia mówi, że Jezus oczyścił ją z siedmiu demonów, akt uzdrowienia często interpretowany jako iskra jej intensywnego oddania., Ale pomijają kluczowy szczegół: jak ona i Jezus się spotkali. Jeśli Talgam ma rację co do reformatorskich skłonności tej synagogi, Jezus mógł znaleźć swojego najbardziej niezłomnego ucznia w jej murach.
**********
znaleziska archeologiczne pokrzyżowały plany Solany—i podniosły jego koszty—ale nie zniechęciły go. W maju 2014 roku otworzył centrum duchowości—oazę mozaik, kameralnych kaplic i okien z obrazami z widokiem na Morze Galilejskie. Pensjonat, z nowym designem, który otacza starożytną synagogę, może przyjmować pielgrzymów już w 2018 roku., Solana postanowił jednak przeznaczyć większą część swojej posiadłości na działający Park Archeologiczny, otwarty dla publiczności. Widzi Centrum Magdali teraz w nowym świetle, jako skrzyżowanie historii żydowskiej i chrześcijańskiej, znaczące dla ludzi każdej wiary.
„nie znaleźliśmy jeszcze żadnego dowodu, który mówi na pewno, że Jezus tu był”, przyznaje Solana, robiąc przerwę od upału na ławce w synagodze. Ale widok archeologów napełnia go nadzieją teraz, gdzie kiedyś był tylko strach.,
„posiadanie naukowych, archeologicznych dowodów obecności Jezusa nie jest małą rzeczą dla chrześcijanina”, mówi mi, patrząc w górę i wbijając dłonie w niebo. „Będziemy kopać dalej.”